Allergie bij hond en kat

www.dierenadviesonline.nl
door Herman Aa

Inleiding
Een allergie of overgevoeligheidsreactie kan de oorzaak zijn van jeuk en huidklachten bij onze huisdieren.
We zien soms enorme jeuk met onophoudelijk bijten, likken en krabben, soms tot bloedens toe.
Zie je dit alleen of voornamelijk rond of bij de staart en omgeving, denk dan altijd aan de anaalklieren (zie de adviesbrief).

Oorzaak
De problemen  worden veroorzaakt doordat het dier overgevoelig is voor bepaalde stoffen in zijn omgeving te vergelijken met hooikoorts bij de mens Ook kan hier is sprake zijn van een allergische reactie op huisstof, graszaad, brandharen van de processierups, ea.
Bij honden is heel vaak huisstof, (oor-)mijten, brandharen, huidschilfers van mens en kat en speeksel van de vlo de boosdoener.
Ook voedsel zou allergieën opwekken, maar uit onderzoek blijkt dat slechts een klein percentage.
De anaalklierontsteking speelt wél een grote rol  in het veroorzaken van allerlei huidreacties. Het ontstoken materiaal uit de anaalzakjes komt in de bloedbaan terecht en geeft deze reacties – te vergelijken met huidreacties bij nierpatiënten en bij baarmoederontstekingen.

Werking
Wanneer een dier in contact komt met een stof die niet in zijn lichaam thuis hoort krijg je een afweerreactie, zoals bij een allergische reactie, maar dan overdreven.
Er is dus sprake van een soort paniekreactie van het lichaam op een betrekkelijk onschuldige stofje.
Waarom dit gebeurt is niet helemaal duidelijk, maar de gevolgen zijn maar al te goed zichtbaar: jeuk !!

Verschijnselen
Terwijl dieren met een anaalklierontsteking vaak alleen jeuk hebben bij hun staart en achterop de rug, zie je nu vooral jeuk aan kop en oor (denk hierbij aan oormijt – zie de adviesbrief oorontsteking), poten en buik. 
Ze likken en knagen aan poten en tenen, schuren met hun kop over de grond en krabben aan buik en oren.
De huid kan door de voortdurende irritatie zwart worden door pigmentvorming, soms met kleine puistjes, die later openbarsten en korstjes vormen – de ‘miliaire dermatitis’.

Rode plekjes
Bepaalde huidmijten gaan over van mens op dier (Cheyletiella oarasitivorax) en worden vaak niet opgemerkt door huisarts en/of dermatoloog.
Het huisdier is er snel af met Ivomec-injecties, Strongholddruppels, Indoorspray en andere antimijtmiddelen in druppelvorm, spray, etc.
Voor de mens bestaan er goede ivermectine-bevattende middelen.
Ook de omgeving, vloerkleden, gordijnen, etc goed behandelen!

Eitjes
De huidmijt is met het blote oog niet zichtbaar. Ze leven op en in de huid, graven gangen zodat ze jeuk en huidbeschadigingen veroorzaken. De eitjes leggen ze in en op de huid, waardoor besmetting door direct contact plaatsvindt.
Met een huidafkrabsel is de diagnose te stellen.

Allergieën
Allergieën zie je bij alle rassen, maar sommige rassen zijn extra gevoelig.
Voorbeelden zijn de Golden Retrievers, Terriërs en Poedels.

Diagnose
De meeste dieren met jeuk hebben geen allergie. De belangrijkste oorzaak voor jeuk zijn de vlo, (oor)mijt, brandharen en de anaalklierontsteking.
Ook luizen, teken, vachtmijten en schimmels kunnen huidklachten geven.
Bovendien bestaan er ziekten van de huid zelf.
Om vast te stellen of een dier allergisch is, is het dus van belang eerst alle andere oorzaken voor deze huidproblemen uit te sluiten.
Om een voedselallergie uit te sluiten, kun je gedurende zes weken dieetvoeding geven. Is er dan verbetering, gaat het om een voedselallergie.
Ook kunnen we bij honden – net als bij mensen – een allergietest doen.

De allergietest 
We scheren een stukje huid kaal en spuiten hier een aantal stoffen in waarvan bekend is dat ze vaak problemen geven. Na een bepaalde tijd kunnen we de test aflezen.

Behandeling
Hebben we eenmaal vastgesteld dat er sprake is een allergie, dan zijn er verschillende manieren om dit te behandelen.
Met medicijnen kunnen we de klachten de kop indrukken, dit geeft niet altijd een blijvende genezing. Het dier zal dan levenslang af en toe medicijnen nodig hebben.
Een tweede manier van behandelen is desensibiliseren We moeten dan eerst weten waardoor de allergie wordt veroorzaakt (allergietest) – daarna wordt de patiënt gedurende enkele maanden ingespoten met een toenemende dosis van de stof die de problemen veroorzaakt. Op deze wijze hopen we het lichaam aan de stof te laten wennen, waardoor na verloop van tijd de allergie afneemt. Hierbij is de kans op succes ongeveer 65%. 
Is er sprake van een voedselallergie, dan is het zaak voer te kiezen waarbij de klachten wegblijven. De simpelste oplossing is een speciaal dieetvoer te geven.

Honden en katten met anaalklierproblemen kunnen geholpen worden d.m.v. een operatie, waarbij de anaalzakjes worden verwijderd. Ook kunnen ze  uitgedrukt of gespoeld worden maar dan komen de klachten terug omdat het spiertje rondom het anaalzakje niet goed functioneert. Anaalklieren zijn alleen nodig in de natuur, om hun territorium  af te zetten. In de huidige maatschappij kunnen ze rustig zonder.
Na een operatie zijn de honden en katten gemakkelijker te behandelen voor allerlei allergieën en huidaandoeningen, omdat de anaalklierontsteking vaak de onderliggende oorzaak is.

Erfelijkheid
Uit het feit dat bepaalde rassen duidelijk meer problemen hebben, mogen we aannemen dat het in zekere mate erfelijk bepaald is. Inmiddels is ook gebleken dat sommige lijnen binnen een ras meer problemen hebben. Het is raadzaam terughoudend te zijn bij fokken met allergische dieren.

Brandharen van de processierups
De eikenprocessierups/vlinder (Thaumetopoea processionea) komt oorspronkelijk uit Midden en Zuid-Europa en heeft zich onder invloed van klimaatsveranderingen in ons land gevestigd (overwintering in droge winters van de eitjes en ontwikkeling van de rupsen in warme zomers).
Sinds enkele jaren kan gesproken worden van een plaag. Kaal gevreten eikenbomen en ernstige jeukhinder bij kinderen, huisdieren en omwonenden zijn het gevolg.           

Hoe herken je de processierups (vlinder)? 
Jonge, kleine rupsen zijn oranje wanneer ze vanaf eind april uit de eitjes komen.
Rupsen krijgen na de derde vervelling de donkere brandharen op de rug, waardoor ze er grijsgrauw uitzien met lichtgekleurde zijkanten.
Volgroeid zijn ze tot 3,5 cm lang. Ze vervellen tot zes keer voordat ze zich in een cocon verpoppen. Na het verpoppen verschijnen de eikenprocessierups-vlinders. Dat zijn onopvallende grijze nachtvlinders die op hun beurt op het eind van de zomer eitjes leggen in de toppen van eiken.
Eikenprocessierupsen leven in groepen bij elkaar en maken grote nesten op stammen of dikkere takken – meestal zitten rupsennesten aan de zonnige zuidkant van eikenbomen.
Ze bestaan uit dichte spinsels van vervellingshuidjes, met brandharen en uitwerpselen. Vanuit het nest gaan ze ’s nachts in rijen achter elkaar of  ‘in processie’ op zoek naar voedsel: de eikenbladeren.
Processierupsen hebben een grijsgrauwe kleur met lichtgekleurde zijden, getooid met lange haren. We zien ze in mei, juni en juli.
Vaak worden ze pas opgemerkt, als ze de bomen al gedeeltelijk kaal hebben gevreten. Eikenbomen (vooral inlandse, soms ook Amerikaanse eiken) genieten de voorkeur en bij gebrek aan voedsel eten ze ook de bladeren van andere boomsoorten zoals beuken en berken.
De rups verdwijnt met de verpopping. Vanaf dit ogenblik is het gevaar geweken.
Volwassen nachtvlinders zijn onopvallend grijs en verschijnn vanaf eind juli tot eind augustus.

Welke problemen veroorzaken de rupsen?
De pijlvormige brandharen (700.000 van een volgroeide rups van 0,2 tot 0,3 mm lang) vormen voor mens en dier een gevaar voor de gezondheid.
Ze worden bij ongewenste aanrakingen als afweermiddel actief “afgeschoten” door de rups, maar kunnen ook vanuit de nesten passief met de wind worden meegevoerd of door trillingen vrijkomen en zich verder verspreiden.

Huid
Na direct contact met de brandharen ontstaat er binnen 8 uur een rode huiduitslag met hevige jeuk (bultjes, pukkeltjes of met vochtgevulde blaasjes die kunnen gaan ontsteken).
Meestal op de onbedekte huid, maar door versleping of open wrijven ook op de bedekte huid.
De uitslag verdwijnt binnen twee weken. Problemen door de processierups kunnen optreden zonder dat er rechtstreeks contact met de rupsen is geweest. De haartjes worden meegevoerd met de wind en zo in kleding terechtkomen. Verwijderen kan door de kleren grondig te spoelen.

Ogen
Brandharen in de ogen geven binnen 1 – 4 uur een heftige reactie van oogbindvlies en/of hoornvlies met zwelling, roodheid en jeuk.
Als de haartjes in aanraking komen met het oogwit, kunnen ze een acute ontsteking veroorzaken. Dringen ze nog dieper in het oog, dan kan het een chronische oogontsteking met een soort knobbelvorming geven. Omdat er dan maanden verstreken kunnen zijn, wordt het verband niet meer gelegd. Alleen met een operatieve ingreep kunnen de haartjes dan nog verwijderd worden.

Luchtwegen/keel
Na inademing kunnen brandharen ook irritatie of ontsteking geven van het slijmvlies van de bovenste luchtwegen (neus, keel en bovenste deel luchtpijp). De klachten lijken op een neusverkoudheid.
Soms pijn in de keel, slikstoornissen, kortademigheid en algemene klachten als braken, diarree, duizeligheid, koorts, etc.
De lange haren, die de rupsen bij verstoring loslaten, bevatten mierenzuur en zijn voorzien van een weerhaakje.

Dieren
Vooral honden kunnen last hebben, door snuffelen in bermen aan nesten of ze in hun bek nemen.
Voor koeien en paarden geldt dat voorkomen moet worden dat zij met nesten in aanraking kunnen komen via gras, hooi, veevoer.
Paarden lijken gevoeliger dan andere dieren.

Wat te doen bij overlast van eikenprocessierupsen?
* Waarschuw het gemeentebestuur of brandweerdienst.
   Ze zijn gespecialiseerd in het bestrijden en verwijderen van deze
   gevaarlijke nesten en kunnen passende maatregelen treffen of de
   verantwoordelijke diensten op de hoogte stellen.
* De meest doeltreffende methode bestaat uit het wegbranden of opzuigen
   van de rupsen en hun nesten vroeg in het seizoen, wanneer de brandharen
   nog niet ontwikkeld zijn. 

Vooral niet doen?
* De rupsen aanraken en/of zelf bestrijden en gebruik zeker geen
   insecticiden, want de irriterende haren blijven nog lang actief. 
* Voorkom elk rechtstreeks contact met rupsen en maak de kinderen erop 
   attent
* Wegspuiten met bv. een hogedrukreiniger mag je zeker niet doen.
   De haren en de rupsen kunnen zich dan  via de lucht verspreiden.
* Ook aanraking met (oude) brandharen en vervellingshuiden die nog in
   oude spinselnesten zitten vermijden. De brandharen blijven namelijk
   irritaties veroorzaken 5-8 jaar na het afsterven van de rups.
* De was niet buiten hangen in de directe omgeving van processierupsen
* Buiten geteelde groenten in een besmet gebied voorzichtig oogsten en
   vervolgens goed afspoelen. Bevinden eetbare gewassen zich echter in de
   onmiddellijke nabijheid van met eikenprocessierupsen bevolkte bomen,
   dan kan het oogsten wel problemen opleveren omdat de gewassen
   besmet kunnen zijn met de al dan niet passief uitgevallen brandharen.

Hoe voorkom je irritaties en ontstekingen?
* Vermijd elk contact met de rupsen
* Draag kleding die hals, armen en benen bedekt en ga niet op de grond
   zitten.
* Na aanraking van rupsen of haren niet krabben of wrijven, maar de huid
   en ogen goed wassen of spoelen met water.
* Zonodig al je kleren wassen en drogen.

Samenvatting
Huidklachten zijn een veel voorkomend probleem bij huisdieren. Allergieën zijn niet de belangrijkste reden hiervoor, maar geven wel langdurige klachten. Ieder dier dat verdacht wordt van een allergie, dient goed onderzocht te worden om andere oorzaken uit te sluiten. Is eenmaal vastgesteld dat een dier allergisch is dan zijn er verschillende behandelingswijzen mogelijk. Succes!!