door Herman Aa
Canine Leishmaniasis – vernoemd naar de Schotse arts William Leishman (1865-1926) – wordt veroorzaakt door eencellige organismen ofwel protozoën: deze parasieten – ‘Leishmania donovani’ – worden overgebracht door zandvliegjes (Phlebotomus) – een klein behaard mugje uit landen rond de Middellandse Zee. De parasieten leven in en van rode bloedlichaampjes, die ze vernietigen.
Zandvliegjes
Overdag verschuilen ze zich en komen rond zonsondergang te voorschijn, daarom is het belangrijk ’s avonds de hond binnen te houden en/of de speciale Scalibor tekenband te gebruiken.
De zandvliegjes komen vermoedelijk ook in Nederland voor – door de klimaatsverandering is hun verspreidingsgebied zich gaan uitbreiden.
De hond
De ziekte en het ziektebeeld verschilt enorm per hond. Sommige honden krijgen de ziekte heel kort na de infectie, bij anderen is het hun hele leven aanwezig zonder ooit klachten te hebben gegeven. De parasieten kunnen zich inkapselen in milt en lever, maar ook in beenmerg en/of lymfeklieren.
Je merkt hier niets van en de hond hoeft verder dus niet ziek te worden!!
Op zo’n moment is de ziekte niet aan te tonen door een test.
Maanden tot jaren later kan de ziekte “wakker ” worden en gaat de hond pas de symptomen vertonen.
Of en wanneer de ziekte actief wordt hangt vooral af van de individuele afweer van de hond.
Let op:
Ook al is de hond getest en negatief bevonden, wil dat niet zeggen dat de hond niet jaren later – tot 7 jaar – alsnog de ziekte kan hebben of krijgen!!
Middellandse Zeegebied
Alle honden in deze gebieden worden vroeg in hun leven door de zandvlieg gestoken en zullen afweerstoffen bij zich dragen!!
De ziekte kan dus al na enkele weken tot zelfs na zeven jaar of langer tot uiting komen.
Het treft dan vooral honden met een zeer laag immuunsysteem.
Symptomen:
Leishmaniose is een van de moeilijkste ziektes om te herkennen aan de hand van symptomen.
De hond kan drager zijn (positief) zonder ooit ziek te worden. Afhankelijk van de organen die aangetast zijn door de parasiet en het stadium van de ziekte, kunnen er verschillende ziekteverschijnselen optreden: bij twijfel is het eventueel tóch aan te raden een bloedtest te doen!
Negatieve test maar blijvende klachten: nóg eens testen!
Wat zijn de symptomen?
Leishmaniose kan zich op verschillende manieren openbaren per hond!
Van de onderstaande symptomen kunnen er enkele of meerdere aanwezig zijn:
Algehele toestand van de hond:
1. Geleidelijke toenemende lusteloosheid.
2. Gewichtsverlies ondanks goed eet of zelfs veel meer eten.
3. Bewegingsproblemen-gewrichtsklachten.
4. Koorts.
5. Slaapzucht.
6. Bloedarmoede (bleke slijmvliezen).
7. Lymfeklieren vergroot, vooral in hals- en knieholte.
Uiterlijke symptomen:
Huidklachten:
1. Droge schilferige huid en wondjes die slecht/niet genezen.
2. Kale plekken: oren, neus, rond de ogen (de ‘bril’) + symmetrische
kaalheid op lichaam en/of hoofd.
3. Roze ooglidranden en/of rond de neus en kale plekjes achterop de oren
4. Korsten en kloven aan neusspiegel en voetzooltjes en zweren op de
huid en in de slijmvliezen.
5. Rode geïrriteerde huid / blauwe plekken.
6. Visceral leishmaniasis (VL) is voor groot deel verantwoordelijk voor de
sterfte door aantasting van allerlei organen.
Post-kala-azar oogaandoeningen is een serieuze complicatie die zich kan
manifesteren als blepharo-conjunctivitis of pan-uveïtis.
Overige Symptomen:
– Droge neus /neusbloedingen/chronische oogontstekingen/blindheid.
– Diarree, soms constant en soms wisselend.
– Afwijkingen aan de nagels, snelgroeiend of erg dik/hard.
Niet zichtbare symptomen:
– Lymfeknopen te groot.
– Lever /milt te groot.
– Chronische darmvliesontsteking (braken en diarree).
– Nierinsufficiëntie (grootste doodsoorzaak van Leishmaniose).
Bloed: bloedonderzoek toont vaak proteïnurie aan.
Totaalserum: vrijwel altijd verhoogd
Albumine- gehalte: vaak verlaagd
Hematocriet waarde: vaak verlaagd
Leukocyten: meestal normaal
Ureum- en kreatininegehaltes: verhoogd (in laat stadium)
In een gevorderd stadium zullen ook de lever- en nierfunctie evenals het bloed zelf slechter worden.
Kortom, een heel scala van symptomen.
De diagnose: door een beenmerg punctie en laboratoriumonderzoek.
Antilichamen in het bloed tegen deze parasiet kunnen in de hond worden gevonden (de titerwaarde) en dit kan helpen de diagnose vast te stellen.
Niet alleen de symptomen zijn een wat ingewikkeld verhaal, over de bloedtesten bestaat ook veel onduidelijkheid. Dit omdat er meerdere testen mogelijk zijn. Afhankelijk van de toestand van de hond kiest men voor de ene, de andere of een combinatie van beiden.
Heeft mijn hond Leishmaniose?
Daar zijn testen voor, die u met uw dierenarts kunt bespreken:
· PCR (Polymerase Chain Reaction) spoort DNA-ketens van de parasiet op. Een hond die drager is maar niet ziek, kan zo ontdekt worden omdat de PCR-test redelijk zeker kan vaststellen of de hond positief of negatief is. (Voor verdachte honden zónder symptomen).
· IFI (Immuno Fluorescentie afweerstoffentest) is een nuttige test.
Deze test geeft de hoeveelheid afweerstoffen tegen de parasiet aan.
(voor honden met één of meerdere symptomen aangeraden)
· ELISA Deze test biedt een betrouwbaarheid van 80-100%, maar kan in de vroege fase van de ziekte vals negatieve uitslagen geven. Bij twijfel: na een aantal weken hertesten.
· DAT (direct agglutination test) is een test op antilichamen in het bloed en kan – net als de Elisa – in een beginstadium vals negatieve uitslagen geven.
Behandeling.
In principe is de hond goed te behandelen!
Eerst wordt er getest en daarna kan men starten met Glucantime®.
Deze injecties worden elke dag om en om, subcutaan (onderhuids) en intramusculair ( in de spier) ingespoten door de dierenarts gedurende ongeveer 25 dagen, afhankelijk van de hoogte van de titer waarde.
Vervolgens wordt er gelijktijdig of na de Glucantime® gestart met de tablettenkuur van Allopurinol®, dat de symptomen doet verminderen.
Honden die na behandeling opnieuw getest worden, kunnen negatief zijn.
Sommige blijven de tablettenkuur gedurende hun hele leven gebruiken zonder nadelige gevolgen.
Ze blijven echter wel drager van de ziekte.
Het is tevens verstandig om het bloed om de 3 -6 maanden te laten controleren.
OLEYL-PC
In 2004 zijn een aantal honden behandeld met de medicatie “OLEYL-PC”. Het is ontwikkeld door Prof. Eibl uit Duitsland, voor dieren die resistent zijn voor Glucantime of ouder zijn dan 5 jaar. Deze medicatie is nog niet geregistreerd.
Medicatie:
1. Glucantime® – injecties 20-30 dgn.
2. Allopurinol®
3. Glucantime® en Allopurinol®
4. Solidago-complex
NIERPATIENTEN
Heel belangrijk bij deze behandeling met Glucantime® is dat de nieren en lever nog redelijk goed zijn.
Is dit niet het geval dan kun je geen injectiebehandeling geven.
Begin dan gewoon met de Allopurinol®.
Na het stoppen van deze behandeling zal de ziekte de kop weer opsteken.
VRAGEN over Leishmania
1. Is het overdraagbaar op mensen?
Leishmaniasis is – zover bekend – niet overdraagbaar op mensen.
Personen met een verlaagd immuunsysteem – zoals HIV patiënten – hebben wel een verhoogd risico om zelf Leishmaniasis te ontwikkelen als ze gestoken zijn door een zandvlieg in de risicogebieden.
2. Is het overdraagbaar op andere honden zonder de drager (de zandvlieg)?
Onderzoek heeft aangetoond dat vlooien en teken de ziekte niet over kunnen brengen.
In diverse landen in Europa zijn honden met Leishmaniasis die met andere honden samenleven, waarbij géén van de andere honden de ziekte heeft ontwikkeld.
3. Kan een hond aan de ziekte Leishmaniasis overlijden?
Ja, maar het zijn uitzonderingen. Als een hond in een stabiele, rustige omgeving verblijft en zich prettig voelt, zodat het afweersysteem goed kan functioneren, gaat het in de meeste gevallen met behulp van de medicatie Allopurinol® erg goed.
Op vakantie naar het buitenland:
De vliegjes zijn rond zonsopgang en ondergang het meest actief. Hou de hond ‘s avonds en ’s nachts zoveel mogelijk binnen en gebruik dubbel muskietengaas.
Hoe zuidelijker u reist hoe groter de kans op besmetting.
De zandvlieg is actiever in en bij waterrijke gebieden, ze hebben water nodig om te overleven.
Gaat u met uw hond op vakantie naar gebieden rond de Middellandse Zee, geef hem dan preventief een behandeling met een vlooienmiddel op basis van permethrin en/of een tekenband: de Scalibor® protectorband (deltametrine) tegen vlooien en teken.
Deze band biedt voor 97% bescherming tegen de zandvliegjes.
Het is een plastic band, waterbestendig, geurloos en mag bij honden vanaf 7 weken worden gebruikt. De werkzame stof komt langzaam uit de band vrij en wordt verspreid in de bovenste vetlaag van de huid – de stof komt dus niet in het bloed van de hond.
Deze band geeft na 2 weken een optimale bescherming en werkt gedurende 6 maanden tegen teken en zandvliegen en 3 maanden tegen vlooien.
Pas echter op, sommige (wind)-honden zijn hier allergisch voor! Dat uit zich in een flinke huiduitslag rond de plek waar de band om de hals zit. Remedie: band regelmatig af, ze worden anders gek van de jeuk.
FEITEN:
1. Na een gecombineerde behandeling duurt het veel langer voordat de ziekte terugkomt en is het zelfs mogelijk dat de ziekte niet meer terugkomt.
2. Het is echter vrijwel onmogelijk om de parasiet volledig weg te krijgen, na behandeling zullen veruit de meeste honden drager blijven.
3. Bij een juiste behandeling en tijdige onderkenning van de symptomen kan een hond met Leishmaniose goed gezond oud worden.
4. Leishmaniose hoeft niet te betekenen dat je hond hieraan overlijdt of zelfs maar zichtbaar ziek hoeft te zijn.
5. Er zijn honden die aan Leishmaniose overlijden, maar meestlal gaat het dan om honden waarbij de behandeling laat is ingezet of om honden met daarbij bijvoorbeeld ook een Ehrlichia besmetting.
6. De ziekte is en blijft wel een sluipmoordenaar. Het is een ziekte die in de gaten moet worden gehouden met regelmatige testen. Zowel op de parasiet als de functies van de organen.
7. Zeer belangrijk is en blijft een vroegtijdige diagnose.
8. Stress verlaagt de weerstand van de hond waardoor de Leishmania wakker kan worden. Probeer dit te voorkomen, geef de hond een stabiele, rustige omgeving.
9. Het gebruik van cortisonen (zoals prednison) vermindert de natuurlijke weerstand van de hond waardoor de ziekte kan terug keren. Probeer daarom het gebruik te voorkomen.
Gebruik het alleen kortdurend of als het echt niet anders kan.
10. Narcose kan de weerstand eveneens ernstig verlagen.
Laat dat alleen doen als de hond weer stabiel is of als het echt niet anders kan.
11. Onthoudt, hoe zuidelijker u reist hoe groter de kans op besmetting. Ook is de vlieg actiever bij waterrijke gebieden. Een zandvlieg heeft water nodig om te overleven.
Angsten en onwaarheden over Leishmaniose.
Leishmaniose kan alleen worden overgedragen met tussenkomst van de zandvlieg. Wanneer de zandvlieg in Nederland zou voorkomen kan het zijn dat uzelf of andere honden besmet raken door aanraking van de met Leishmaniose besmette hond.
Theoretisch is het mogelijk om besmet te raken door uw hond. Dit kan door een bloedtransfusie of door het prikken met een naald waarmee een punctie is gedaan bij de hond, deze kans is dus zeer klein en dan nog slaat deze ziekte bij volwassen gezonde mensen niet aan.
Zelfs als uw hond de wonden van een besmette hond schoon likt kan hij hierdoor niet besmet raken. Dit kan alleen als het bloed rechtstreeks in een open wond terechtkomt (vergelijkbaar met AIDS).
In de praktijk is het nog niet voorgekomen dat mensen besmet zijn geraakt van de hond zonder tussenkomst van de zandvlieg.
De zandvlieg wordt wel door de veranderende weersomstandigheden in Nederland verwacht.
Bronnen: www.leishmania.co.uk – www.dierenhulpcadiz.nl
Met veel dank aan de Stichting Dierenhulp Cadiz voor het beschikbaar stellen van de zeer typerende foto’s.
