Steeds meer mensen worden ziek doordat ze lijden onder de nare gevolgen van geluidsoverlast. Verkeerslawaai en burengerucht veroorzaken gehoorschade, stress en slaapstoornissen.
Herrie kenmerkt het dagelijks leven.
Het is nergens meer echt stil, overal klinkt wel geluid.
Niet zelden gaat dat gepaard met hinder.
En, minstens zo belangrijk: met risico’s voor de gezondheid.
Hoofdpijn en vermoeidheid komen relatief vaker voor bij mensen die langere tijd blootstaan aan hoge geluidsniveaus.
Henneke van Putten uit Zoetermeer woont op een steenworpafstand van de A12, de snelweg waar dag en nacht duizenden auto’s en vrachtwagens overheen razen.
Elf jaar lang kon ze leven met de geluidshinder.
,,Maar sinds drie jaar is het mis. Ineens is er veel meer verkeer. Ik doe praktisch geen oog meer dicht en word extra vroeg wakker van het lawaai. Als ik in bed lig, voel ik me onrustig en geïrriteerd.”
Van Putten merkt het ook aan haar humeur en haar concentratievermogen.
Ze maakt zich zorgen over haar gezondheid: regelmatig schiet ze in de stress.
Vooral bij een straffe oostenwind is de herrie van het verkeer niet te harden en gaat haar hart als een waanzinnige tekeer.
Dat ze gevoeliger voor geluid is dan een ander, gelooft ze niet.
,,Buurtbewoners hebben dezelfde klachten. Niemand kan zijn oren sluiten voor dat lawaai, wat je ook probeert. Het sluiten van de ventilatieroosters en de ramen met dubbele glazen helpt niet. Ik heb geïnformeerd wat je ertegen kunt doen, maar het komt erop neer dat verhuizen de enige oplossing is. Dat gaat me te ver. Ik woon in een heerlijk huis in een fijne buurt, dus ik pieker er niet over.”
Machteloosheid is een gevoel dat wel meer mensen overvalt zodra ze te maken hebben met geluidsoverlast.
Veertig procent van de Nederlanders ondervindt er serieus hinder van, zo blijkt uit cijfers van TNO en het CBS.
Bovenaan de lijst staat verkeersoverlast.
De meeste geluidshinder ontstaat door wegverkeer, gevolgd door burengerucht en vliegverkeer. Vooral in de Randstad blijft de enorme toename van de mobiliteit niet zonder klachten.
De auto’s en vliegtuigen zijn in de loop van de jaren weliswaar stiller geworden, maar het aantal kilometers en vliegbewegingen zijn fors gestegen.
Volgens psycholoog en onderzoeker Irene van Kamp van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) is tien procent van de bevolking in meerdere of mindere mate gevoelig voor geluid.
,,Iemand die in een ploegendienst werkt, loopt meer risico omdat hij slaapt als anderen wakker zijn. Overdag is nu eenmaal het meeste geluid.”
Langdurige blootstelling aan geluidsniveaus boven de 70 decibel heeft ernstige gevolgen voor de gezondheid, zo toont onderzoek aan.
,,Bij sommige mensen kan geluid angst oproepen. Wie de Bijlmer-ramp heeft meegemaakt, is waarschijnlijk gevoeliger voor vliegtuiglawaai. We zien een tijdelijke verhoging van hinder en angst. In directe zin kun je aan te veel geluid een gehoorbeschadiging overhouden, in indirecte zin kan het stress teweegbrengen. Geluidsoverlast verhoogt de bloeddruk en daarmee de kans op hart- en vaatziekten.”
Een ander gezondheidsrisico is een verstoring van de slaap.
Voor aantasting van het immuunsysteem of van het leervermogen zijn wel aanwijzingen, maar nog geen harde wetenschappelijke bewijzen.
Vliegtuiglawaai zou volgens recent Zweeds onderzoek een negatieve invloed hebben op het korte- en lange termijngeheugen en het leervermogen van kinderen.
Deze bevinding biedt echter onvoldoende bewijs voor de stelling dat alle kinderen rondom alle vliegvelden het slechter doen op school, aldus Van Kamp.
,,Het lijkt voor de hand te liggen dat wonen in een groene omgeving gezonder is. Maar goed, je weet niet of dat komt door de frisse lucht of door de rust. En wat versta je onder een groene omgeving? In zijn algemeenheid is de hoeveelheid geluid in de loop van de jaren toegenomen, dat kun je wél stellen. Ondanks maatregelen van de overheid is de hinder gelijk gebleven of toegenomen. Bij geluidshinder spelen niet alleen decibellen, maar ook niet-akoestische factoren een rol. Emoties of vertrouwen in de overheid bijvoorbeeld. Het kan best zijn dat iemand aangeeft dat hij meer overlast ervaart dan vroeger, terwijl dat niet in de cijfers tot uitdrukking komt.”
Volgens Van Kamp wordt geluidshinder voor 35 procent door geluid verklaard en voor 35 procent door niet-akoestische factoren.
De invloed hiervan verschilt per individu, dus is lastig vast te stellen.
Ook bij lagere geluidsniveaus is een bepaald percentage nog gehinderd.
In jargon: ,,Soms is de beleefde geluidshinder erger dan de feitelijke geluidsbelasting.”
Voorzitter Lia Verhaar van de Stichting Bestrijding Akoestische Milieuvervuiling (BAM) voert al jaren een kruistocht tegen geluidsoverlast in de breedste zin van het woord.
Haar stichting stelt zich ten doel ongewenste, storende geluiden af te schaffen of te minimaliseren. ,,We verzetten ons tegen lawaai dat je op alle mogelijke plekken ongevraagd krijgt toegediend. In winkels, voetbalstadions, in restaurants: overal moet een televisie of een radio aan. We worden opgejaagd en tot consumeren aangezet. Geluidsoverlast is een aanslag op je privacy, maar ook nog eens op je gezondheid.”
Talrijk zijn volgens Verhaar de verhalen van donateurs van BAM die letterlijk ziek zijn geworden van de herrie.
Veel discussie is er bijvoorbeeld over muziek op de werkvloer, wat op de meeste werkplekken wordt gezien als iets vanzelfsprekends.
,,Dat is het dus helemaal niet. Lang niet iedereen zit daar op te wachten, maar je bent een zeurpiet als je er iets van zegt.”
BAM streeft naar een grotere bewustwording bij werkgevers en werknemers.
De eersten moeten de klachten serieus nemen, de tweede moeten meer voor zichzelf opkomen. ,,Probleem is dat de meesten dermate geconditioneerd zijn dat ze geen actie ondernemen. Er heerst een grote onverschilligheid: we zijn gewend, om niet te zeggen verslaafd aan kabaal.”
Verhaar maakt een onderscheid tussen noodzakelijk en ongevraagd geluid. Het eerste is nu eenmaal niet uit te bannen, maar het tweede moet afgelopen zijn.
,,Onderschat wordt wat de gevolgen voor onze gezondheid zijn. Als ik door winkelcentrum Hoog Catharijne loop, raak ik gedesoriënteerd van die tien soorten muziek door elkaar. Zoveel indrukken tegelijkertijd kunnen nooit goed zijn voor een mens. Ik raak er in elk geval behoorlijk geïrriteerd van, en ben verbaasd dat anderen alles maar normaal vinden.”
Volgens Van Kamp van het RIVM zijn veel mensen verslaafd aan geluid. Er heerst een taboe op stilte, denkt ze.
,,We houden er niet zo van. Wie niet tegen stilte kan, zet de muziek aan. Te veel lawaai kunnen we echter ook weer niet verdragen. Wie vijf keer per nacht wakker wordt door een huilend kind, zal de zesde keer helemaal flippen. Zo iemand heeft misschien meer behoefte dan een ander om de natuur op te zoeken.”
Volgens Van Kamp doet de overheid veel aan beperking van de geluidsoverlast, maar valt deze nooit helemaal uit te bannen.
,,Misschien wordt het tijd dat we meer inzien dat geluid van grote invloed is op de kwaliteit van onze leefomgeving. Wie gevoelig is voor lawaai kan een klacht indienen, maar bijvoorbeeld ook in een andere kamer van het huis gaan liggen, met oordopjes in slapen of in het uiterste geval verhuizen. Gezondheid is tenslotte ook je eigen verantwoordelijkheid.”
